مصاحبه اختصاصی با هامون طهماسبی، رتبه اول جایزه برنامه ملی آبادیران در بخش نخبگان و پژوهشگران

دریافت جایزه ملی آبادیران برای تأسیس مرکز تخصصی خدمات مشاوره پژوهشی در حوزه مناطق کمتربرخوردار

هامون طهماسبی، دانشجوی دکتری مدیریت در دانشگاه صنعتی شریف، با تأسیس مرکز تخصصی خدمات مشاوره پژوهشی در حوزه مناطق کمتربرخوردار  در بخش نخبگان و پژوهشگران  موفق به دریافت جایزه برنامه ملی آبادیران شده است.

به گزارش دبیرخانه برنامه ملی آبادیران، این دانشجوی مقطع دکتری در توضیح معرفی خود گفت: هامون طهماسبی متولد اسفند ۱۳۶۴ در سنندج هستم. دانش آموخته مقطع دکتری مدیریت در دانشگاه شریف و هر دو مقطع دیگر( کارشناسی و کارشناسی ارشد) را نیز در همین دانشگاه بودم . در پژوهشکده سیاسی دانشگاه صنعتی شریف مدیر گروه توسعه پایدار هستم.

هامون طهماسبی در خصوص حوزه فعالیت خود و پروژه‌‌ی رتبه آورده در جایزه ملی آبادیران اظهار کرد: من در بخش انفرادی در بخش نخبگان و پژوهشگران برگزیده شدم و به دلیل مجموعه فعالیت‌هایی که در زمینه آبادانی و پیشرفت داشتم برگزیده شدم. از سال ۱۳۹۰ به صورت جدی فعالیت‌هایی در حوزه آبادانی و پیشرفت و توسعه پایدار و مسائل نزدیک به آن فعالیت دارم.

وی افزود: احتمالاً شاخصی که مورد توجه قرار گرفته، تمرکز بنده بر انجام فعالیت‌های نوین در زمینه آبادانی و پیشرفت مناطق کم‌برخوردار بوده است. این فعالیت‌ها شامل پژوهش و مطالعات هدفمند و کاربردی در حوزه‌های مرتبط با آبادانی و پیشرفت، با نگاهی ویژه به بومیت هر منطقه می‌شود.

دومین دلیل برجسته، تمرکز ما بر حوزه نوآوری و نوآوری اجتماعی در خدمت حل مسائل مناطق کم‌برخوردار است. در طی این سال‌ها تلاش کرده‌ایم از ظرفیت نوآوری اجتماعی و رویکردی متفاوت برای حل مسائل سنتی این مناطق استفاده کرده و راهکارهای نوینی طراحی کنیم. در همین راستا، مجموعه‌ای از پویش‌های مردمی و سیاستی را طراحی، اجرا و نهادسازی کرده‌ایم.

ایشان تاکید کرد: همچنین، ما به عنوان تنها مرکز دانشگاهی فعال در حوزه مناطق کم‌برخوردار، بنیان‌گذار این مرکز بوده‌ایم.به صورت تخصصی، خدمات مشاوره پژوهشی  در حوزه مناطق کم‌برخوردار ارائه می‌کنیم.

وی تصریح کرد: همچنین یک پویش مردمی و غیرانتفاعی در حوزه ادبیات کودک برای کمک به پیشرفت و آبادانی مناطق کم‌برخوردار با عنوان سرزمین جاودانی را راه‌اندازی کرده‎ایم که چند سالی است در ده استان کشور فعالیت می‌کند و با تولید کتاب داستان‌های محلی و هدفمند سعی می‌کند حاوی پیام‌هایی برای پیشرفت و آبادانی باشد و به رشد و آگاهی و توانمندسازی بچه‌های مناطق کم‌برخوردار کمک کند. به نظرم مجموعه‌ای از این فعالیت‌ها مورد توجه قرار گرفته است.

وی در خصوص کاربرد طرح برنده در حل مشکلات کشور و مناطق کم‌برخوردار بیان کرد: همان طور که قبلاً گفته‎ام برای مجموعه‌ای از فعالیت‌ها جایزه دریافت کرده‌ام. فعالیت‌هایی که من تا به امروز داشته‎ام بر دو موضوع تاکید دارد،یکی اینکه مطالعات و پژوهش‌های کاربردی؛ متأسفانه، تمرکز بسیاری از نهادها و فعالان در حوزه‌های مختلف، معطوف به فعالیت‌های اجرایی و میدانی است و توجه کمتری به مقوله پژوهش، مطالعه، تولید محتوای آموزشی و الگوسازی در طی سال‌ها شده است. وجه تمایز فعالیت‌های من، تمرکز بر انجام کارهای زیرساختی و نرم‌افزاری برای ظرفیت‌سازی متفاوتی است. دوم انوآوری در حل مسائل، بخش دیگر فعالیت‌های من به حل مسائل مختلف در حوزه‌های آموزش، سلامت و... در مناطق کم‌برخوردار با نگاهی نوآورانه اختصاص دارد. این رویکرد خاص و کمیاب در این حوزه، از نقاط قوت فعالیت‌های من محسوب می‌شود.

وی افزود: حوزه آبادانی و پیشرفت مناطق کم‌برخوردار مانند میدان جنگی است که حضور همه افراد در خط مقدم نه تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند مانع از پیشروی و انسجام شود. همانطور که در هر جنگی به مربیان، آنالیزورها و تحلیلگرانی نیاز است که از بیرون میدان، صحنه را رصد و کاستی‌ها را شناسایی کنند، در این حوزه نیز به افرادی نیاز است که با نگاهی کلان و تخصصی، به پشتیبانی و هدایت بازیگران عرصه آبادانی و پیشرفت بپردازند.

وی تصریح کرد: حجم مسائل و مشکلات موجود در مناطق کم‌برخوردار بسیار فراتر از آن است که با راهکارهای سنتی و مرسوم قابل حل باشد. به عنوان مثال، ساخت بیمارستان‌های پرهزینه در مناطق محروم به تنهایی نمی‌تواند مشکل سلامت را به طور کامل مرتفع کند. ما به نوآوری و ایده‌های خلاقانه در این زمینه نیاز داریم.

در مواجهه با معضلاتی مانند نابرابری آموزشی، اعزام مدرس از تهران به مناطق محروم راه حل کارآمدی نیست. استفاده از ابزارها و فناوری‌های نوین مانند دستگاه‌های جدید و هوش مصنوعی می‌تواند در ارائه راهکارهای نوآورانه و اثربخش یاری‌گر ما باشد.

نوآوری اجتماعی، هم فرصتی مغتنم و هم چالشی قابل توجه است. با توجه به حجم بالای مشکلات و محدودیت منابع، چاره‌ای جز استفاده از ظرفیت نوآوری در حل مسائل اجتماعی نداریم. در حالی که از این ظرفیت در فضای تجاری به طور گسترده استفاده می‌شود، کاربرد آن در حل مسائل اجتماعی هنوز جای کار و توسعه دارد. ما تلاش می‌کنیم تا توجه فعالان این حوزه را به این مسیر مهم جلب کنیم.

ایشان در خصوص ایده‌ قابل اجرای خود برای توسعه و آبادانی مناطق کمتربرخوردار، اظهار داشت: ما در هر دو حوزه‌ای که مطرح کردم (مطالعات و نوآوری اجتماعی) برای تقویت ظرفیت زیست‌بوم مناطق کم‌برخوردار ایده‌های متعددی را داریم، که اگر اشخاص بخواهند ما آمادگی داریم همکاری کنیم. ایده‌های نوآورانه ما ارزش امتحان کردن را دارند در حوزه آموزش طرح‌های جدی برای ظرفیت‌سازی برای مناطق کم‌برخوردار داریم و معتقدیم این مسئله باید الویت باشد. افزایش ظرفیت، توانمندسازی و توسعه سرمایه‌های انسانی مناطق کم‌برخوردار که متناسب با فعالیت‌های آبادانی و پیشرفت باید در الویت باشد.

ایشان در ادامه به ارائه راهکارهایی برای حل مسائل مناطق کم‌برخوردار پرداختند:

در زمینه خدمات فراگیر سلامت و بهداشت و درمان، می‌توان با فراهم کردن صندوق‌های اجتماعی خدمات درجه یک برای تمام اقشار جامعه، به ارتقای سطح سلامت عمومی در مناطق کم‌برخوردار کمک کرد.

همچنین، با نگاهی اجتماعی به مباحث زیرساختی و عمرانی، می‌توان در نحوه تعریف پروژه‌ها در این مناطق، به گونه‌ای عمل کرد که به نفع تمام اقشار جامعه باشد. این امر می‌تواند به توسعه پایدار و عدالت اجتماعی در مناطق کم‌برخوردار کمک کند.

به عنوان مثال، می‌توان با استفاده از روش‌های نوین مشارکت عمومی-خصوصی در اجرای پروژه‌های عمرانی، زمینه حضور و مشارکت فعال مردم در این زمینه را فراهم کرد.

همچنین، می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد و خیرین، در ارائه خدمات اجتماعی و حمایتی به اقشار آسیب‌پذیر در مناطق کم‌برخوردار گام‌های مؤثری برداشت.

در پایان وی در خصوص حمایت‌های لازم از سوی معاونت علمی و دبیرخانه آبادیران در راستای تجاری سازی ایده‌های خود گفت: بنده با استفاده از عبارت "تجاری‌سازی" در عرصه آبادانی و پیشرفت، به‌ویژه در حوزه فعالیت خود، موافق نیستم. مفهوم تجاری‌سازی به معنای ارائه محصول یا خدماتی است که در بازار تقاضا و فروش بالایی داشته باشد. در حالی که در برخی عرصه‌ها، مانند حوزه آبادانی و پیشرفت، بازار به تنهایی قادر به حل مسائل و چالش‌ها نیست و از طریق مکانیزم‌های صرفاً تجاری به نتیجه مطلوب نمی‌رسیم.

به عنوان مثال، اگر بخواهیم از طریق راهکارهای بازار و تجاری‌سازی به حل مسئله هدایت آموزشی بپردازیم، نهایتاً به ساخت مدارس غیرانتفاعی خواهیم رسید. این مدل‌ها به دلیل هزینه‌های بالا، تنها برای اقشار خاصی از جامعه قابل دسترس هستند و عملاً به حل مشکل نابرابری آموزشی کمک نمی‌کنند.

لذا ضروری است که توجه شود این عرصه با شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپی تفاوت‌های بسیار جدی دارد و رویکرد تجاری‌سازی برای تمام اکوسیستم و زیست‌بوم آن کارآمد نیست. به جای تمرکز بر تجاری‌سازی، باید به دنبال اثربخشی اجتماعی فعالیت‌های خود باشیم.

سوال اساسی این است که برای ارتقای اثربخشی فعالیت‌های خود در حوزه آبادانی و پیشرفت چه برنامه‌هایی داریم؟ زیرا این عرصه، عرصه درآمد و تجارت نیست، بلکه عرصه اثرگذاری اجتماعی است. تغییر نگاه به این موضوع و تمرکز بر اثربخشی اجتماعی، می‌تواند تحولات مثبتی را در این حوزه رقم زند.

ایشان در ادامه به تشریح موضوع گسترش منابع اعتباری در قالب گرندها (پژوهانه) پرداخت و گفت:گرندها یا پژوهانه‌ها، اعتباراتی هستند که در قالب صندوق‌هایی با ماهیت سرمایه‌گذاری اجتماعی، به منظور حمایت از شکل‌گیری ایده‌ها و طرح‌های نوآورانه در زمینه‌های مختلف، به متقاضیان ارائه می‌شوند. این نوع اعتبارات، برخلاف وام‌ها و سرمایه‌گذاری‌های سهامی، به دنبال سودآوری نیستند، بلکه هدف از اعطای آنها، ارتقای اثربخشی اجتماعی و حل مسائل و چالش‌های جامعه است.

وی گفت:ایده‌های بسیاری وجود دارند که به دلیل عدم امکان تجاری‌سازی، از دریافت وام و سرمایه‌گذاری‌های سهامی محروم می‌شوند. گرندها و پژوهانه‌ها می‌توانند فرصتی برای حمایت از این ایده‌ها باشند و به صاحبان آنها در مسیر تحقق اهدافشان کمک کنند.

ایشان با تأکید بر لزوم تغییر گفتمان در زمینه حمایت از ایده‌ها و طرح‌های نوآورانه، بیان داشتند: به جای تمرکز صرف بر سودآوری، باید به اثربخشی اجتماعی و شاخص‌های مرتبط با آن توجه بیشتری شود. این تغییر گفتمان، می‌تواند به ارتقای زیست‌بوم نوآوری و کارآفرینی در جامعه کمک کند.

ایشان در پایان خاطرنشان کردند که هدف از طرح این موضوع، صرفاً بیان یک ایده و نظر شخصی بوده و ایشان هیچگونه خواسته و مطالبه شخصی در این زمینه ندارند.

ضروری است که برای فراهم شدن الزامات فعالیت کنشگران حوزه اجتماعی، گام‌های مؤثری برداشته شود. این عرصه از نظر قوانین، تأمین مالی، حمایت‌ها و مشارکت‌های نهادهای حاکمیتی و دولتی با چالش‌های متعددی روبه‌رو است و هموارسازی مسیر فعالیت در این حوزه، نقشی اساسی در پیشرفت و آبادانی کشور خواهد داشت.

ما در این زمینه آمادگی کامل برای گفتگو و برگزاری نشست‌های تخصصی با مسئولان ذیربط را داریم تا اطلاعات و تجربیات خود را در اختیار ایشان قرار دهیم و در راستای رفع موانع و چالش‌های موجود، به ارائه راهکارهای عملی بپردازیم.